Wybierając się na północ Polski nie sposób jest pominąć wspaniały zamek krzyżacki w Gniewie. Sylwetka ceglanego zamku i jeszcze wyższa od niego masywna wieża kościoła św. Mikołaja to widoczne już z daleka, dominujące elementy panoramy Gniewu. Osada została założona w średniowieczu na naturalnie chronionym przez mokradła wzniesieniu u ujścia rzeki Wierzycy do Wisły.
Pierwsza wzmianka o Gniewie pochodzi z 1204 r. W 1229 r. osadę otrzymali od księcia Warcisława cystersi z Oliwy. Stracili ją jednak na rzecz Krzyżaków w 1276 r., co doprowadziło do konfliktu. Po zawarciu układu w 1282 r. i wypłaceniu cystersom odszkodowania Krzyżacy przejęli kontrolę nad Gniewem. Był to dla nich cenny nabytek i przyczółek dalszej ekspansji w kierunku Pomorza. Podobnie jak Prusy, pragnęli wcielić go do swojego państwa. Rycerze zakonni zbudowali tutaj warownię i w 1297 r. nadali osadzie prawa miejskie.
W XVI w. Gniew przystąpił do Związku Pruskiego. W 1410 i 1454 r. kontrolę nad miastem przejęło na krótko Królestwo Polskie. Po pokoju toruńskim z 1466 r. Gniew został przyłączony do Rzeczpospolitej i do 1772 r. był siedzibą starosty; po rozbiorach powrócił w granice Polski. Miasto uniknęło zniszczeń w czasie II wojny światowej.
Zamek w Gniewie zbudowali Krzyżacy w latach 1283-1350. Największych zniszczeń zamek i miasto doznały podczas wojen szwedzkich w XVII w. Pod koniec XVIII w. i w XIX w. władze pruskie starały się wykorzystać potężną i niezbyt użyteczną budowlę obronną. Najpierw jako magazyn, a później jako więzienie. W trakcie przystosowywania zamku do nowych funkcji dokonano licznych zmian we wnętrzach. Rozebrano budynki z przedzamcza oraz mury, a także zasypano fosy.
Ze średniowiecznego założenia zachował się czworobok korpusu zamku z wieżyczkami w narożnikach. Pierwotnie dziedziniec wewnętrzny ozdabiały krużganki, po których pozostały gotyckie portale, wiodące niegdyś do pomieszczeń zamkowych. Na dziedziniec zamkowy prowadzą dwie bramy; jedna z nich pochodzi z XV w. W skrzydle południowym, które na szczęście nie zostało przebudowane, zachował się 7 wprawdzie zamurowany – owal starszej, pierwotnej XIII-wiecznej bramy.
Wokół zamku rozciąga się obszerne przedzamcze. Od zabudowy miejskiej Gniewu oddziela je neogotycki budynek bramny. Po przeciwnej stronie w pobliżu skarpy wiślanej znajdują się dawne zabudowania gospodarcze Pałacu Marysieńki. Pałac zbudowan na polecenie Jana Sobieskiego, który od 1667 r. sprawował urząd starosty gniewskiego. Sam pałac już nie istnieje – osunął się ze skarpy Wiślanej.
W odremontowanych zabudowaniach przypałacowych znajduje się hotel. W częściowo zrekonstruowanych pomieszczeniach zamkowych mieszczą się zaaranżowane na cele braci zakonnych schronisko młodzieżowe Dormitorium oraz oddział Muzeum Archeologicznego w Gdańsku z dwiema wystawami stałymi prezentującymi bitwę pod Grunwaldem i dzieje kowalstwa artystycznego. Do zwiedzania udostępniona jest kaplica zamkowa.
Zamek Krzyżacki w Gniewie bardzo ładnie prezentuje się od strony wody. Od kilku lat organizowane są tu bardzo popularne spływy kajakowe Wisłą i Wierzycą.
Pieczę nad zamkiem w Gniewie sprawuje Fundacja „Zamek Gniew”. Jest ona organizatorem imprez historycznych dla gości hotelowych oraz innych przedsięwzięć kulturalnych na zamku. Co roku odbywają się pod jej auspicjami dwie imprezy historyczne: Międzynarodowy Konny Turniej Rycerski Króla Jana III Sobieskiego oraz Vivat Vasa! Bitwa pod Gniewem 1626. Sam Gniew, położony u stóp zamku, to niezwykle malownicze miasteczko z piękną zabytkową zabudową i uroczym ryneczkiem. Warto zajrzeć także do wybudowanego przez Krzyżaków gotyckiego kościoła parafialnego św. Michała.
Dane kontaktowe
Zamek Gniew Sp. z o.o.
ul. Zamkowa 3, 83-140 Gniew
tel: +48 58 535 38 80 tel.kom: +48 666 010 394
www.zamek-gniew.pl
